Okres XIX wieku

Na przełomie okresu Edo (1600-1868) i ery Meiji (1868-1912) buddyzm instytucjonalny w Japonii musiał stawić czoło najsilniejszemu atakowi w swej dotychczasowej historii. W rezultacie doprowadziło to do całkowitej reorganizacji struktur religijnych i zupełnie nowych relacji ze świecką częścią społeczeństwa.

Wewnętrzna słabość, polityczne prześladowanie, brak popularności wśród społeczeństwa oraz konieczność ustosunkowania się do coraz szybciej rozwijającego się chrześcijaństwa – spowodowały, że różne odłamy religii buddyjskiej zmuszone były do przeprowadzenia wewnętrznych reform, by sprostać wymaganiom czasu i przetrwać. Dla buddyzmu japońskiego był to moment zwrotny w całej historii tej religii, który pokazywał na ile poszczególne szkoły buddyjskie są elastyczne i gotowe na to, by obrać nowy kierunek rozwoju.

Szkoła sōtō zen nie stanowiła pod tym względem wyjątku. Wydanie Shushōgi w 1890 roku było częścią zakrojonego na szeroką skalę programu reformatorskiego będącego swoistą formą odpowiedzi na sytuację zaistniałą w kraju oraz położenie, w jakim znalazł się wówczas buddyzm. I tak w 1882 roku Sendanrin, akademia utworzona w 1592 roku na terenie świątyni Kichijoji w Surugadai, została przeniesiona do Tokio i przemianowana na Uniwersytet Komazawa pod patronatem sōtō. Próbowano na szerszą skalę przeprowadzić modernizację, aby nie ograniczać się tylko i wyłącznie do odprawiania ceremonii pogrzebowych. Od strony duchowej starano się podnieść poziom praktyki organizując w klasztorach szkolenia w siedzącej medytacji. Zaczęto organizować zgromadzenia instruktażowe oraz stowarzyszenia dla świeckich wyznawców, których celem było instruowanie wiernych w duchu sōtō. Jednym z najwcześniejszych dokumentów regulujących politykę sōtō jest Istota tego, czym jest urząd przewodnika w nauce opublikowany przez dwa główne klasztory sōtō, Eiheji i Sōjiji, 7 lipca 1872 roku. Dokument ów wymienia w jedenastu artykułach dyrektywy obowiązujące kler w zakresie wzajemnych relacji i nauczania świeckich. W roku 1876 szkoła sōtō została oficjalnie uznana przez rząd jako niezależna buddyjska organizacja religijna, co stało się silnym bodźcem do stworzenia stabilniejszego fundamentu własnej organizacji. 20 października tego samego roku wydano Reguły dotyczące zgromadzeń nauczania sōtō, które szczególny nacisk kładły na odpowiednie nauczanie kaznodziei, sprawujących pieczę nad świeckimi wyznawcami.

Jedną z najbardziej prężnych świeckich organizacji państwowych była Organizacja wspierająca szkołę sōtō, która miała swoje ośrodki w różnych częściach kraju i silnie zaangażowana była w różnego rodzaju działalność społeczną, przede wszystkim skupiała się na niesieniu pomocy chorym, biednym oraz poszkodowanym w wypadkach. Kluczową rolę w stowarzyszeniu odegrał Ōuchi Seiran (1845-1918), redaktor w wydawnictwie buddyjskim, a zarazem jeden z czołowych reformatorów buddyzmu w erze Meiji. Starał się on organizować konferencje, kursy edukacyjne oraz wydawać publikacje, takie jak np. czasopismo skupione wokół organizacji wspierającej szkołę sōtō i propagować nauki buddyjskie zarówno wśród mnichów jak i w kręgach świeckich. Założeniem periodyku było również szkolenie wyznawców tak, aby osiągnęli spokój umysłu w oparciu o doktrynę szkoły dzięki zasadzie „wrodzonego przebudzenia i cudownej praktyki”. Owocem działalności towarzystwa było wydanie w 1888 roku Znaczenia praktyki-i-przebudzenia dla świeckich wyznawców w tradycji sōtō. Był to zbiór fragmentów pochodzących w większości z Shōbōgenzō Dōgena, założyciela szkoły, oraz Sutry sieci Brahmy ułożone w całość, tym samym prezentujące w prosty sposób sedno nauk zen sōtō i ukazujący w jasny sposób nacisk, jaki zaczęto kłaść na propagowanie doktryny pośród świeckich wyznawców.